GOGBOT: Onder de noemer kunst mag alles!

Deze week vindt het kunst festival GOGBOT plaats in de gemeente Enschede. Kunst is een breed interpreteerbaar, en daarmee zeer moeilijk, begrip.

Burgerbelangen Enschede is zich zeer bewust dat de aantrekkelijkheid van een gemeente mede wordt bepaald door het brede aanbod van onder andere kunst en cultuur. Met de musea die Enschede rijk is en de festivals, waaronder GOGBOT, proberen wij dan ook dé stad te zijn voor alle inwoners. Wij hebben op dit moment ruim 158.000 inwoners en wij hebben de ambitie om door te groeien naar ruim 175.000. Dit betekent nieuwe aanwas, maar ook het vast houden van bestaande inwoners. Één van de factoren daarbij is het aanbod van een zeer breed pallet aan kunst en cultuur: voor een ieder wat wils zeg maar.

Enschede heeft dan ook een breed scala op dat gebied, waaronder het GOGBOT festival. Maar wat is GOGBOT? GOGBOT is een meerdaags festival, dat wordt georganiseerd door PLANETART. Op het festival worden onder andere veel onderwerpen op het gebied van multimedia, kunst, muziek en technologie behandeld. Het festival is gratis toegankelijk en wil kunst van internationale kwaliteit uit de musea halen en toegankelijk maken voor een breed publiek. GOGBOT werkt altijd vanuit een spraakmakend thema dat inspeelt op ontwikkelingen in de actualiteit. Door middel van kunst worden er maatschappelijke vraagstukken op de agenda gezet.

Op zich is dat een mooi streven, maar waarom moet dit dan op een provocerende manier? GOGBOT lijkt elk jaar controversiëler te worden. Kennelijk moet er wat gevonden worden wat zo controversieel is dat het nieuws, lokaal en nationaal, moet worden gehaald. GOGBOT en Burgerbelangen Enschede liggen ook niet altijd op dezelfde lijn. In 2013 hebben we al eens onze wenkbrauwen gefronst toen er porno op de Grote Kerk op de Oude Markt werd geprojecteerd: waar was dat nu weer voor nodig? Dit jaar spant de kroon: op het festival staat een levensgrote afbeelding van een IS-strijder met een slachtoffer op de knieën. Het slachtoffer draagt een oranje overal en heeft geen hoofd. Op deze plaats zit een gat waardoor bezoekers het hoofd kunnen steken. Deze “kunst-uiting” heet “fantoompijn” en stelt de vraag: “Kun je wel een slachtoffer zijn terwijl je niet bij een van de aanslagen aanwezig was?”.

Enschede kent ruim 158.000 inwoners in 160 verschillende nationaliteiten. In Enschede woont de op een na grootste gemeenschap van Syrisch-Orthoxen en Aramesen. Mensen met een lange historie in die gebieden die zelfs zeer recent, nog direct te maken hebben gemaakt met dergelijke terrorisme. Ook van deze zijde wordt met afschuw op het “kunstwerk’ gereageerd: diepgewortelde trauma’s en moeizaam helende wonden worden hierbij weer rücksichtslos opengescheurd.

Maar Nederland kent toch de vrijheid van meningsuiting? Ja, dat klopt. En dat is ook een heel groot goed. We kunnen er dus ook niets aan doen: de grondwet en het strafrecht geven aan dat dit soort uitingen gewoon mag. Het weghalen van dit “kunstwerk” zou bij velen als censuur worden geclassificeerd. Wij denken daar echt anders over: er is immers ook iets als “respect”. We hebben gelukkig vrijheid van meningsuiting, wat we moeten blijven respecteren en koesteren. maar er is daarnaast ook zoiets van maatschappelijke verantwoordelijkheid waarbij de (lokale) overheid rekening mag, kan en moet, houden met de gevoelens van anderen. Hierbij mag de vrijheid van meningsuiting niet vergeten worden, maar zeker ook niet mag worden misbruikt. Als wij -als niet kunstenaars- met een dergelijke foto/doek op een willekeurige zaterdag op de Oude Markt zouden gaan staan, dan worden wij zeer zeker binnen de kortst mogelijke tijd daar verwijderd met mogelijk een plaatsverbod. Het predikaat “Kunst” met omschrijving, als het dat al is, mag wat dat betreft geen vrijbrief zijn voor kwetsende uitingen.

Na overleg met kunstenares en de organisatie is vervolgens het doek omgedraaid, niet weggehaald. Het zou de organisatie sieren wanneer zij een signaal van respect zouden afgeven: “wij luisteren naar de burger en respecteren de mening van die burger. De kunstenares heeft haar “punt” gemaakt en we ruimen alles op. De kunstenares wordt bedankt voor haar medewerking!”. Nee, ook dat wordt niet gedaan. De organisatie geeft zelfs aan dit kunstwerk expliciet te hebben uitgekozen vanwege de provocerende insteek, de publiciteit die het oplevert en is niet voornemens te luisteren en ook niet voornemens te minderen. Het kan ze kennelijk niet controversieel en provocerend genoeg zijn. Het is de vraag of Enschede op deze manier in de publiciteit wil staan?

Moeten wij als Enschede in de toekomst dan ook wel meewerken aan dergelijke initiatieven? GOGBOT is een van de festivals die een behoorlijk ruime subsidie ontvangt voor slechts een klein publiek. Willen wij als Enschedeërs wel meewerken aan dergelijke initiatieven die negatieve gevoelens oproepen bij veel inwoners van onze stad. Wij denken van niet en zien legio aan andere doelen voor deze subsidie: doelen die wel rechtstreeks een positieve bijdrage leveren aan Enschede. GOGBOT heeft hierbij, wat ons betreft, haar hand overspeeld…